Międzynarodowe Forum Transportu (ITF) jest organizacją skupiającą 64 kraje członkowskie, pełniącą funkcję think tanku dla polityki transportowej. Organizuje doroczny szczyt ministrów transportu. ITF to jedyny globalny organ, który obejmuje wszystkie rodzaje transportu. Jest politycznie autonomiczny i administracyjnie spójny z Organizacją Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD).
Niniejszy raport jest kontynuacją dwóch wcześniejszych raportów ITF, opublikowanych odpowiednio w 2008 i 2016 r., dotyczących systemowego podejścia do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego w ramach tzw. bezpiecznego systemu (Safe System Approach). Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych poparło to rozwiązanie i obecnie stanowi ono podstawę nowego Globalnego Planu Dekady Działań na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego 2021–2030. Przyjęły go również wiodące organizacje zajmujące się bezpieczeństwem drogowym, a wdrożenie bezpiecznego systemu jest obecnie coraz powszechniejsze w wielu krajach. Ważnym odkryciem z poprzednich badań jest to, że błąd użytkownika drogi jest zazwyczaj ostatnim niepowodzeniem w łańcuchu przyczynowym zdarzeń. W bezpiecznym systemie wszyscy specjaliści ruchu drogowego są odpowiedzialni za tworzenie warunków, w których użytkownicy dróg przestrzegają zasad bezpiecznego podróżowania. Przecenianie roli błędu użytkownika drogi może skutkować mniejszym skupieniem się na skutecznych środkach zaradczych, które mają na celu rozwiązanie problemów systemowych w tym łańcuchu przyczynowym. Niniejszy raport potwierdza, że bezpieczny system obowiązuje we wszystkich krajach. Zaproponowane w raporcie ramy operacyjne określają komponenty bezpiecznego systemu dla projektów dotyczących regionów, krajów lub organizacji. Ta struktura pozwala zobrazować, jak powinien wyglądać bezpieczny system w różnych kontekstach. Przedstawia również rodzaje czynności wymaganych na różnych etapach podróży w bezpiecznym systemie.
Rekomendacje:
- Zaangażowanie w długoterminową inicjatywę bezpiecznego systemu.
Integracja istniejących strategii, programów i działań dotyczących bezpieczeństwa drogowego w długoterminową inicjatywę bezpiecznego systemu wymaga cierpliwości i wytrwałości. Analizy łączące ryzyko wypadku ze znanymi, praktycznymi rozwiązaniami mają największy wpływ na zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych i ciężko rannych. Kompleksowe i zintegrowane rozwiązania dają dobre efekty, a podejście bezpiecznego systemu ma na celu wykorzystanie tych efektów i zapewnienie dobrze wyważonego zestawu skutecznych rozwiązań.
- Tworzenie inicjatyw dotyczących bezpiecznego systemu na podstawie danych i efektów.
Strategie i programy muszą być oparte na dowodach, z wyraźnym powiązaniem między ryzykiem a działaniami. Niezbędne jest wyznaczanie celów i monitorowanie postępów w zakresie bezpieczeństwa drogowego. Organy ds. bezpieczeństwa drogowego powinny gromadzić, analizować i wykorzystywać dokładne dane dotyczące bezpieczeństwa drogowego oraz opracowywać wskaźniki działania bezpieczeństwa (SPI). - Podjęcie aktywności na akceptowalnym poziomie, a następnie jego podniesienie.
Czasami konieczne jest połączenie długoterminowej wizji strategicznej z procesem wdrażania krok po kroku, zaczynając od stosunkowo łatwych do osiągnięcia celów. Początkowe sukcesy mogą pomóc przekonać partnerów o korzyściach płynących z dalszych inwestycji w bezpieczeństwo. Podejście bezpiecznego systemu powinno nadal kierować wyborem i planowaniem działań krótkoterminowych. - Budowanie zdolności praktycznego wdrożenia podejścia bezpiecznego systemu, zwłaszcza w krajach o niskich i średnich dochodach.
Podstawowe zmiany w polityce wymagają dużej liczby specjalistów ds. bezpieczeństwa ruchu drogowego zaznajomionych z podejściem bezpiecznego systemu. Programy szkoleniowe i wsparcia pozwalają lokalnym ekspertom dzielić się doświadczeniami i przekazywać swoją wiedzę decydentom krajowym. Każde szkolenie powinno koncentrować się na poziomie organizacyjnym, aby ograniczyć utratę wiedzy po odejściu z pracy przeszkolonego personelu.
- Wykorzystanie projektów pilotażowych do dalszego testowania i rozwijania bezpiecznego systemu.
Partnerzy ds. bezpieczeństwa drogowego mogą wykorzystać ramy bezpiecznego systemu do oceny proponowanych inicjatyw lub określenia stanu rozwoju bezpiecznego systemu. Ale ramy wymagają dalszego rozwoju. Grupa Robocza zidentyfikowała w tym celu kilka projektów pilotażowych. Te programy pilotażowe zostaną wykorzystane do przeglądu i aktualizacji ram oraz opracowania szczegółowych wskazówek dotyczących ich pomyślnego wykorzystania w przyszłości.
- Wykorzystanie struktur do oceny projektów, organizacji i polityk, identyfikowania luk i planowania skutecznych strategii.
Struktury bezpiecznego systemu zapewnią skuteczną metodę oceny projektów związanych z bezpieczeństwem drogowym. Organizacje, kraje, regiony i miasta mogą następnie wykorzystać struktury do określenia dalszych działań bezpiecznego systemu. Udoskonalone strategie, programy i działania mogą pomóc w osiągnięciu wizji zero tzn. zerowej liczby ofiar śmiertelnych i ciężko rannych w wypadkach drogowych.
Wnioski:
- Potrzebne są kompleksowe, oparte na danych strategie i programy, które wyraźnie łączą zidentyfikowane problemy ze skutecznymi działaniami.
- Istnieje potrzeba wyznaczenia ambitnych i osiągalnych celów, które można zmierzyć i ocenić, tak aby możliwe było śledzenie ich wyników. Monitorowanie zarówno danych o wypadkach, jak i wydajności związanej z bezpieczeństwem ma kluczowe znaczenie i wymaga zdefiniowania odpowiednich wskaźników bezpieczeństwa (SPI),
- Często istnieje potrzeba trwałego procesu wdrażania, który zaczyna się na możliwym do zarządzania poziomie działalności, a następnie może zostać zwiększony. To stopniowe podejście zapewnia proces uczenia się i buduje współpracę angażującą różnych partnerów,
- Ocena wpływu działań jest niezbędna do przekonania opinii publicznej i decydentów o korzyściach z tych działań oraz przezwyciężenia potencjalnego oporu przed zmianą,
- Aby uzyskać maksymalny wpływ, wdrażanie bezpiecznego systemu musi być sterowane przez wiodącą instytucją, najlepiej złożoną z przeszkolonych i wykwalifikowanych pracowników oraz angażować inne instytucje i organizacje.
- Potrzebne są dane i rzetelne oceny, aby zapewnić finansowanie bezpieczeństwa ruchu drogowego, nadać priorytet inwestycjom, uniknąć nieefektywnych posunięć oraz przedstawić kluczowe kwestie bezpieczeństwa i skuteczne rozwiązania. Dane dotyczące wypadków i obrażeń są niezbędne, ale niewystarczające do szczegółowego wglądu w problemy związane z bezpieczeństwem drogowym. Szeroki zestaw wskaźników SPI wspierających skuteczne zarządzanie bezpieczeństwem drogowym wymaga gromadzenia danych na temat wzorców mobilności. Organy bezpieczeństwa drogowego muszą ustalić strategię gromadzenia i analizowania dodatkowych danych wymaganych do poprawy zakresu i dokładności SPI w czasie. Wybrane SPI zależą od problemów związanych z bezpieczeństwem drogowym, które należy rozwiązać.
- Chociaż ustanowienie dedykowanych źródeł finansowania jest ważne, często istnieje potrzeba rozpoczęcia pracy z dostępnymi środkami, wykorzystując dalsze finansowanie poprzez wykazywanie pozytywnych wyników,
- Budowanie potencjału w zakresie wiedzy specjalistycznej i zarządzania w instytucjach bezpieczeństwa drogowego jest równie ważne jak zasoby dostępne na finansowanie interwencji, szczególnie w krajach o niskich i średnich dochodach,
- Stworzenie i zobowiązanie do realizacji działań związanych z bezpiecznym systemem może być trudne, ale studia przypadków podkreślają czynniki, które przyczyniły się do sukcesu, w tym: pojawienie się „mistrzów”, którzy kierują działaniami związanymi z bezpieczeństwem ruchu drogowego (np. burmistrzów, ministrów i innych polityków wspieranych przez ekspertów) i potrafią współpracować z działaczami społecznymi, liderami lokalnymi (np. dyrektorami szkół) i liderami biznesu; skupienie się na kluczowych grupach użytkowników dróg (np. dzieci) i miejscach wysokiego ryzyka, gdzie istnieje dobre zrozumienie i akceptacja potrzeby zmian; współpracę z organizacjami pozarządowymi, mediami, społecznościami lokalnymi i innymi grupami interesariuszy w celu zidentyfikowania kluczowych kwestii bezpieczeństwa i skutecznych rozwiązań; decyzję o podjęciu projektów pilotażowych lub demonstracyjnych na małą skalę w celu zbudowania zaangażowania i wiedzy fachowej oraz wykazania wyników; identyfikacja sytuacji, w których każdy wygrywa z innymi obszarami polityki (np. integracja, warunki życia w miastach, zdrowie, środowisko), w których każdy zyskuje na aktywności. Doskonałym tego przykładem, w ramach bezpiecznego systemu w praktyce, mogą być działania Małopolskiej Wojewódzkiej Rady Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego, która analizując skalę wypadków w województwie małopolskim, skonkludowała, że piesi są najbardziej zagrożoną grupą na przejściach dla pieszych. Zainstalowano oświetlenie na przejściach i ulepszono oznakowanie dróg. Ponadto zmniejszono prędkość do 50 km/h przy przejściach dla pieszych na drogach wojewódzkich i krajowych. Małopolska Rada, organ początkowo doradczy, stała się aktywną jednostką z dedykowanym budżetem, co miało kluczowe znaczenia dla powodzenia projektu,
- Do skutecznego wdrożenia bezpiecznego systemu potrzebnych jest wielu partnerów. Pomoc może pochodzić z wielu różnych źródeł, z przykładami studiów przypadku, w tym z sektora prywatnego i wiodących organizacji krajowych lub międzynarodowych. Biorąc pod uwagę szeroki wachlarz zaangażowanych partnerów, ważne jest zapewnienie skutecznej koordynacji działań,
- Dobre zrozumienie elementów bezpiecznego systemu ma fundamentalne znaczenie dla przechodzenia przez każdy etap jego rozwoju (od początku do końca). Specjaliści ds. bezpieczeństwa muszą zdobyć wiedzę, aby pomóc w pomyślnym wdrożeniu, a to wymaga ciągłego szkolenia,
- Procesy porównawcze są przydatne do oceny porównawczej wyników w zakresie bezpieczeństwa drogowego między wieloma terytoriami (np. krajami, regionami lub miastami), a nawet organizacjami. Wskaźniki SPI mogą być wykorzystywane do zrozumienia różnic w wynikach dotyczących bezpieczeństwa ruchu drogowego i mogą pomóc w znalezieniu mocnych i słabych punktów w zarządzaniu bezpieczeństwem drogowym, wykorzystując dobre przykłady jako punkt odniesienia. Może również wywołać presję społeczną, która może prowadzić do zmian.
Skupienie się na trwających projektach pilotażowych daje możliwość budowania lokalnej kultury bezpiecznego systemu, zmiany sposobu współpracy instytucji, wprowadzenia zasady współodpowiedzialności oraz dopasowania projektu i jego funkcji. Zapewnia również osobom i instytucjom umiejętności i wiedzę oraz możliwość przekazywania tych umiejętności i wiedzy innym w celu przyszłego wdrożenia. Nowa Grupa Robocza ITF, która rozpoczęła pracę w 2022 r., będzie wspierać i monitorować projekty pilotażowe. Przedmiot zainteresowania tej grupy roboczej będzie dwojaki: 1. Wykorzystanie ram opracowanych w bieżącym raporcie, aby pomóc w prowadzeniu projektów w kierunku wdrożenia bezpiecznego systemu. 2. Udoskonalanie i dalsze rozwijanie ram poprzez zbieranie doświadczeń z projektów pilotażowych.
Źródło:
https://www.roadsafetyfacility.org/publications/safe-system-approach-action