Raport PIN Flash 44 przedstawia najnowsze dane na temat poziomu bezpieczeństwa motocyklistów i motorowerzystów w Unii Europejskiej oraz w krajach, które przekazały dane w ramach programu Road Safety Performance Index (PIN).

W ostatniej dekadzie liczba zgonów użytkowników jednośladowy pojazdów silnikowych (głównie motorowerzystów) w UE spadła o 25%, z 5216 ofiar śmiertelnych w 2011 r. do 3891 w 2021 r. (33% spadek wszystkich ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w tym okresie).

Spadek liczby zabitych motocyklistów jest wolniejszy niż motorowerzystów i innych użytkowników ruchu drogowego. W ciągu ostatnich dziesięciu lat w analizowanych krajach EU średni roczny spadek zabitych kierowców motocykli wyniósł 2% (z 4233 motocyklistów w 2011 r. do 3364 w 2021 r.).

Postęp w obniżaniu liczby zabitych motocyklistów w latach 2011-2021 w UE- 26

Więcej było zgonów wśród motocyklistów niż motorowerzystów. Średni roczny spadek liczby ofiar śmiertelnych wśród motorowerzystów wyniósł 6% w UE-24 (z 983 osób w 2011 r. do 526 w 2021 r.).

Postęp w obniżaniu liczby zabitych motorowerzystów w latach 2011-2021 w UE-24

Dane wskazują, że w UE w 2020 roku w wyniku wypadków drogowych 6759 użytkowników motorowerów oraz 17 228 użytkowników motocykli doznało ciężkich obrażeń ciała (dane zaniżone ze względu na niezgłaszanie ww. przypadków).

Dokument: 3 Europejska dyrektywa w sprawie praw jazdy obowiązująca od 2013 roku wprowadziła dla kierowców jednośladowych pojazdów silnikowych etapowe prawo jazdy (stopniowo: od najniższej do najwyższej mocy silnika motocykla). Określony jest minimalny wiek, na podstawie którego można ubiegać się o prawo jazdy na dany typ motocykla, a po ukończeniu 24 lat kierowca może zdobyć uprawnienia do kierowania motocyklem o większej mocy silnika. Trwają prace dotyczące dalszych zmian w niniejszej dyrektywie.

Wśród użytkowników jednośladowych pojazdów silnikowych dane za  lata 2011-2021 wskazują na duży spadek liczby ofiar śmiertelnych w grupie wiekowej 14-23 lat. Można to tłumaczyć zmianami w prawie jazdy dotyczącymi zdobycia uprawnień zależnych od wieku kandydata na kierowcę. Największy spadek śmiertelności zanotowano w grupie 14 -latków, przy czym obecnie zalecany minimalny wiek dla kierowcy motoroweru wynosić ma 16 lat. Szkolenie dla kandydatów na prawo jazdy na tę kategorię pojazdu jest teraz obowiązkowe w całej UE.

Liczba kierowców motocykli będących w średnim wieku systematycznie wzrasta, co skutkuje od 2011 roku wzrostem liczby ofiar śmiertelnych wypadków drogowych w tej grupie wiekowej kierowców. Można to tłumaczyć tym, że albo znaczna część motocyklistów korzysta z nowo nabytych umiejętności lub polega na nabytych wiele lat wcześniej, które nie używane przez lata obecnie są niewystraczające. Zwykle kierowcy w średnim wieku lubią jazdę motocyklem o dużej mocy silnika.

9 na 10 ofiar śmiertelnych wśród motocyklistów to mężczyźni (92% kierowców, 2% pasażerów płci męskiej). Jedynie 3% kierowców motocykli była płci żeńskiej (3% kobiet pasażerek). Wśród ofiar śmiertelnych motorowerzystów 86% to mężczyźni, 4% mężczyzn było pasażerami; 8% stanowiły kobiety kierowcy, a 2% to pasażerki płci żeńskiej. Wśród krajów monitorujących poziom przestrzeganie prędkości na drogach miejskich (ograniczenie prędkości do 50 km/h na terenie całego kraju) obserwacje prędkości w swobodnym potoku pojazdów wskazują, że od 41% do 61% jednośladowych pojazdów silnikowych porusza się zgodnie zobowiązującym limitem prędkości. Wśród krajów monitorujących prędkość na drogach w terenie niezabudowanym (z wyłączeniem autostrad) obserwacje prędkości w swobodnym potoku pojazdów pokazują, że od 27% do 81% motocykli i motorowerów porusza się w zakresie dopuszczalnych prędkości. Pomiar prędkości pojazdów na autostradach wśród krajów prowadzących tego typu badania wskazuję, że 42% do 85% motocykli stosuje się do ograniczenia.

Dwa najczęstsze scenariusze na drodze, w których ponoszą śmierć użytkownicy jednośladowych pojazdów silnikowych

Do najczęstszych sytuacji w których tracą życie motocykliści i motorowerzyści należą zderzenia z udziałem samochodu osobowego (około 40%) i te nie związane z innym pojazdem (ok. 40%). Użytkownicy jednośladowych pojazdów silnikowych będąc niechronionym uczestnikiem ruchu drogowego, często są sprawcami wypadków, w których ofiarą śmiertelną jest inny niechroniony użytkownik. W 2020 roku w UE-27 w wyniku wypadku z udziałem motocykla śmierć poniosło 97 pieszych, a sześciu zginęło w wypadku z udziałem motoroweru. W tym samym roku w UE-27 w wypadku zginęło 33 rowerzystów na skutek zderzenia motocykla i 10 rowerzystów na skutek zderzenia motoroweru.

W raporcie przedstawione zostały informacje na temat braku kontroli prędkości jednośladowych pojazdów silnikowych. Brak przednich tablic rejestracyjnych uniemożliwia identyfikację pojazdu przez fotoradary skutkując brakiem nadzoru i egzekwowania przepisów w tym względzie.

W przeliczeniu na przejechane kilometry, w zależności od kraju, dla motorowerzysty ryzyko śmierci na drodze jest od 9 do 30 razy wyższe niż dla kierowcy samochodu osobowego.

Stosowanie kasków przez użytkowników motocykli jest obowiązkowe we wszystkich krajach UE i pomimo wysokiego poziomu ich stosowania, w niektórych krajach odsetek zabitych użytkowników silnikowych pojazdów jednośladowych nie stosujących kasków pozostaje wysoki.

Wielu kierowców jednośladowych pojazdów silnikowych pracuje w sektorze dostaw usług gastronomicznych, w którym nieodpowiednie przeszkolenie, model płatności wywierający presję na kierowców, aby przekraczać dozwoloną prędkość by dotrzeć na czas, dodatkowo brak nadzoru nad bezpieczeństwem w ruchu drogowym oraz nadzoru nad stanem technicznym pojazdu i brakiem wyposażenia ochronnego kierowcy czyni tę grupę kierowców podatną na wysokie zagrożenie w ruchu drogowym.

Ryzyko utraty życia motocyklisty jest i będzie dużo wyższe niż dla kierowcy samochodu osobowego. Badania wskazują, że wprowadzenie zalecanych środków poprawiające bezpieczeństwo użytkowników jednośladowych pojazdów silnikowych może znacznie zmniejszyć ich zagrożenie i ocalić im życie.

Rekomendacje ETSC w zakresie poprawy bezpieczeństwa użytkowników jednośladowych pojazdów silnikowych obejmują działania polegające na:

• wprowadzeniu kompleksowego egzaminu praktycznego na prawo jazdy na motorower (kategoria prawa jazdy AM),
• sprzeciwie wobec obniżania minimalnego wieku kierowcy samodzielnie kierującego dowolnym pojazdem mechanicznym. Młodociany wiek kierowcy to największe zagrożenie w ruchu drogowym. Skłonność do ryzyka i brawura młodych kierowców wynikają z niedojrzałości, która połączona z brakiem doświadczenia, stylem życia głównie mężczyzn daje tragiczne skutki na drodze,
• wprowadzaniu okresowych badań technicznych na wszystkie typy motocykli, włączając motorowery. Kontrole stanu technicznego motocykli i motorowerów mogą stanowić ważny czynnik identyfikacji usterek pojazdów. Problemy techniczne tego typu pojazdów mogą mieć znacznie poważniejsze konsekwencje niż w przypadku samochodów osobowych, a stan techniczny jednośladu może znacząco wpływać na ciężkość obrażeń. Trwają prace nad poprawkami dyrektywy 2014/45/WE w sprawie okresowych badań przydatności do ruchu drogowego z propozycją wprowadzenia okresowych przeglądów technicznych dla wszystkich typów motocykli,
• wprowadzeniu ABS (system zapobiegający blokowaniu kół przy hamowaniu) jako obowiązkowego wyposażenia dla każdego typu motocykla,
• opracowaniu wytycznych w zakresie bezpiecznej infrastruktury dla jednośladowych pojazdów silnikowych.

Więcej informacji w raporcie ETSC:

PIN Flash Raport 44 – BRD motocykli i motorowerów