Europejskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (European Road Safety Observatory) w styczniu 2021 roku opublikowało raport przedstawiający najważniejsze problemy i sposoby poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym osób starszych. Opracowanie jest jednym z serii 18 raportów tematycznych dotyczącym zagrożeń w ruchu drogowego. W latach 2020-2021 opublikowano 10 takich raportów tematycznych, kolejne zostaną przygotowane w 2022 i 2023 roku.
Osoby starsze w ruchu drogowym to uczestnicy w wieku powyżej 65 lat szczególnie narażeni na zagrożenie z uwagi na stan zdrowia ograniczający poruszanie się, co zwiększa ryzyko wypadku. Problemy zdrowotne powodujące ograniczenia w poruszaniu się i zwiększające zagrożenie w ruchu drogowym mogą wystąpić w każdym wieku, ale częściej zdarzają się po 50 roku życia a najwyższy wzrost zagrożenia obserwuje się wśród osób po 75 roku życia. Chociaż obecne pokolenie osób starszych jest bardziej mobilne, z wiekiem udział podróży w roli kierowcy zmniejsza się, wzrasta natomiast udział podróży jako pieszy i pasażer. Kierowca w wieku powyżej 65 lat jest większym zagrożeniem dla siebie niż dla innych uczestników.
Seniorzy w ruchu to najbardziej zagrożona grupa niechronionych uczestników ruchu drogowego (w przeliczeniu na kilometr podróży). Zwykle wypadek z ich udziałem skutkuje poważnymi obrażeniami. Z wiekiem zdolność do kierowania pojazdem spada, umiejętności postrzegania i reakcji są ograniczone, szczególnie w sytuacjach złożonych np. na skrzyżowaniach. Osoby starsze kierujące pojazdem mają duże trudności przy wykonywaniu manewru skrętu w lewo, a starsi piesi przy przechodzeniu przez jezdnię w miejscach bez sygnalizacji świetlnej.
Szczegółową charakterystykę wypadków drogowych, w których ofiarami śmiertelnymi były osoby starsze przedstawiono w Raporcie Facts and Figures Seniors 2020. Raport zawiera analizę trendów, charakterystyki ofiar śmiertelnych grupy wiekowej 65+ (płeć, środek transportu, czas i miejsce występowania wypadków z osobami starszymi). Podstawowym źródłem danych wykorzystanych w analizach była Europejska baza CARE (Community database on Accidents on the Roads in Europe) z lat 2010-2018 według stanu z 10 grudnia 2021 roku oraz dane z poszczególnych krajów.
W 27 krajach Unii Europejskiej (UE-27) na przestrzeni lat 2010-2018 liczba ofiar śmiertelnych osób starszych w wieku 65+ wzrosła o 5% (z 6 410 do 6 727), a liczba wypadków o 7%. Prawie co trzecia ofiara śmiertelna wypadku drogowego w UE była osobą w wieku powyżej 65 lat (28,8%). Najczęściej ofiarami śmiertelnymi w tej grupie wiekowej są piesi (35%), kierowcy (28%), najrzadziej motorowerzyści (2%).
W populacji seniorów w wieku 65+ w Polsce na 1 milion mieszkańców w tym wieku w wypadkach drogowych traci życie 107 osób, w UE średnio 75. Grupą najbardziej narażoną na śmierć na drodze są młodzi ludzie w wieku od 18 do 24 lat, dla których wskaźnik ten jest wyższy i wynosi aż 81 ofiar śmiertelnych na 1 milion mieszkańców. Wśród ofiar śmiertelnych wypadków w wieku 65+, kobiety stanowią mniejszość (34%), mężczyźni są w większości (66%). Najczęściej wypadki śmiertelne z udziałem osób starszych mają miejsce w ciągu dnia, gdy warunki są dobre, w tygodniu (73%) i weekendy (23%), w obszarze zabudowanym (53%), a w niezabudowanym ma miejsce 42%. Tylko 6% wypadków ma miejsce nocy.
W raporcie Road Safety Thematic Report – Seniors wskazane zostały środki zapobiegawcze, które można zastosować by osoby w wieku 65+ mogły nadal aktywnie i bezpiecznie uczestniczyć w ruchu drogowym. Są to:
– w zakresie infrastruktury drogowej: projektowanie skrzyżowań o przejrzystej i przewidywalnej organizacja ruchu z sygnalizacją świetlną zapewniającą osobom starszym wystarczający czas na reakcję;
– monitorowanie sprawność starszych kierowców podczas okresowych badań (autotest, porada lekarza pierwszego kontaktu, skierowanie do specjalisty w celu dokładniejszego badania). Ogólna kontrola kierowców ze względu na wiek nie jest jednak wskazana. Szkolenia, treningi tzw. strategie kompensacyjne dla seniorów tj. różnego rodzaju zewnętrzne środki pomocnicze, kompensujące pamięć czy funkcje wykonawcze, jak: zapiski w kalendarzu, notatniki, kartki przypinane w widocznych miejscach, listy „rzeczy do zrobienia, itp. mogą przeciwdziałać problemom pojawiającym się wraz z wiekiem. Jednak w przypadku osób starszych uczestników ruchu efekt takiego treningu bywa jednak wątpliwy.
– stosowanie systemów bezpieczeństwa biernego w pojazdach i kaski dla rowerzystów w celu zrekompensowania fizycznej wrażliwości seniorów. Zaawansowane systemy asystujące kierowcy (ADAS), a także systemy informacji w pojeździe (IVIS) mogą pomóc zrekompensować niektóre problemy związane z wiekiem. Dużą pomocą są systemy ostrzegania/łagodzenie skutków kolizji z przodu pojazdu oraz systemy nawigacji i asystent parkowania. Wysoce zautomatyzowane pojazdy wpłyną zapewne na kwestię zdolności do ich prowadzenia, ale niekoniecznie rozwiążą wszystkie problemy.
Więcej szczegółowych danych o wypadkach drogowych osób starszych można znaleźć w 2 raportach ERSO:
