Właśnie ukazał się nowy raport Europejskiej Rady ds Transportu ETSC zatytułowany „Are medical fitness to drive procedures fit for purpose?” – PIN Flash 40. Raport przedstawia aktualny stan w krajach uczestniczących w programie PIN ETSC w zakresie oceny stanu zdrowia kierowcy w odniesieniu do Dyrektywy UE z 2006 roku w sprawie praw jazdy. Badania wykazały, że określone schorzenia, nadużywanie narkotyków, zaburzenia psychiczne, epilepsja i cukrzyca mogą mieć poważniejszy wpływ na stan zdrowia kierowcy i prowadzenie pojazdu niż jego wiek. Obowiązkowe badania lekarskie dla osób starszych nie wskazują by były skutecznym środkiem zapobiegania poważniejszym kolizjom drogowym.
Raport ETSC analizuje aktualną sytuację w krajach europejskich w zakresie oceny stanu zdrowia do kierowania pojazdami w odniesieniu do aktualnych przepisów UE i rekomendacje wprowadzenie istotnych zmian w dyrektywie dotyczącej praw jazdy, której nowelizacja planowana jest w 2022 r. Rekomenduje – pod pewnymi warunkami – przedłużenie uprawnień do kierowania pojazdem osobom z niewielkimi schorzeniami. W tym celu państwa członkowie UE powinny stosowań na szerszą skalę wydawanie warunkowych praw jazdy.
Badania lekarskie przeprowadzane w celu otrzymania/ odnowienia prawa jazdy powinny być okazją do identyfikacji schorzeń mających wpływ na kierowanie pojazdem.
W większości krajów objętych Programem PIN wymagane jest przeprowadzenie badań lekarskich przy pierwszym ubieganiu się o prawo jazdy. Ponieważ kategoria B prawa jazdy jest najliczniej reprezentowana wśród kierowców, niniejszy raport dotyczy tej właśnie grupy (tj. kierowcy samochodów osobowych, dostawczych minibusów). Państwa członkowskie stosują surowsze przepisy dla kierowców kategorii B posiadających licencje np. do prowadzenia taksówek. Raport niniejszy nie obejmuje tego typu kierowców i oceny ich stanu zdrowia dla prowadzenia ww. działalności. Prawodawstwo UE dopuszcza różne formy oceny zdolności zdrowotnej do kierowania pojazdami dla kierowców (np. formularz wypełniony samodzielnie przez wnioskodawcę, zaświadczenie od lekarza pierwszego kontaktu, lekarza specjalistę lub przychodnię). We wszystkich krajach, zgodnie z przepisami UE obowiązkowo należy przeprowadzić badanie wzroku.
Stan zdrowia kierowcy do prowadzenia pojazdu podlega badaniom, zgodnie z przyjętymi wytycznymi, które różnią się wśród krajów objętych raportem PIN Flash. W zakresie wydawania zaświadczeń zdrowotnych jedenaście krajów posiada zestaw wytycznych dla wydających ww. zaświadczenia, a siedemnaście krajów posiada przepisy, które określają, jak należy sprawdzić stan zdrowia kierowcy do prowadzenia pojazdów. Te dwie formy różnią się: przepisy często określają standardy prawne, tj. listę schorzeń i zaburzeń wpływających na zdolność do prowadzenia pojazdów i wymagań, które muszą być spełnione np. wymagania dotyczące poziomu widzenia (badania wzroku). Lepsze i skuteczniejsze są jasne regulacje prawne dla osób przeprowadzających badania i oceniających kondycję zdrowotną w kierunku prowadzenia pojazdu.
Zgodnie z Załącznikiem III dyrektywy dot. prawa jazdy ujęte zostały schorzenia, mające wpływ na zdolność do prowadzenia pojazdu takie jak: słaby wzrok, niepełnosprawność narządu ruchu, choroby układu krążenia, cukrzyca, choroby neurologiczne i zespół obturacyjnego bezdechu sennego, padaczka, zaburzenia psychiczne, problemy z alkoholem, uzależnienia od leków i substancji leko pochodnych i choroby nerek. Osoba cierpiąca na jedną z wyżej wymienionych chorób może uzyskać orzeczenie o zdolności do prowadzenia pojazdu jedynie za zgodą lekarza, pod warunkiem regularnych kontroli stanu zdrowia. Zgodnie z dyrektywą osoby uzależnione od alkoholu i narkotyków nie mogą posiadać prawa jazdy.
Obecne przepisy UE wyraźnie wykluczają wydawanie praw jazdy osobom uzależnionym od alkoholu, gdyż przyczyną 25% wszystkich śmiertelnych wypadków drogowych w UE jest alkohol. Obecne przepisy UE w zakresie programów reedukacji i stosowania blokad alkoholowych (dla osób uzależnionych, którzy popełnili wykroczenie), skutecznie zapobiegają prowadzeniu pojazdów pod wpływem alkoholu. Osoby objęte programem mogą prowadzić pojazd, o ile jest on wyposażony w urządzenie uniemożliwiające prowadzenie pojazdu po spożyciu zbyt dużej ilości alkoholu. Według raportu ETSC przepisy UE powinny umożliwiać osobom uzależnionym udział w programach blokad alkoholowych i prowadzenie pojazdów zgodnie z tymi ograniczeniami.
W zakresie wpływu leków na prowadzenie pojazdu, inaczej niż w przypadku alkoholu, jest mniej danych i mniej wiadomo o ich skutkach. ETSC zaleca stosowanie istniejącej unijnej kategoryzacji „DRUID” do oznaczania odpowiednich leków i zdecydowanie podkreśla uświadamiającą rolę lekarzy nt. wpływu leków na prowadzenie pojazdu, w trakcie wystawiania recept pacjentom.
Obowiązkowe badania lekarskie dla osób starszych nie wskazują by były skutecznym środkiem zapobiegania poważniejszym kolizjom drogowym.
Osoby starsze, którym cofnięto uprawnienia do kierowania pojazdem z powodu stanu zdrowia stają się niechronionymi uczestnikami ruchu drogowego, grupy najbardziej narażonej na obrażenia na drodze. ETSC podkreśla rolę lekarzy pierwszego kontaktu (rodzinnych) jako tych, którzy w trakcie badań powinni zwracać uwagę na problemy zdrowotne, w kierunku zdolności do prowadzenia pojazdu. ETSC apeluje by na poziomie każdego kraju opracowano i przyjęto do realizacji te rozwiązania, które okazały się skuteczne i są akceptowane w szczególności przez lekarzy rodzinnych, w zakresie oceny stanu zdrowia kierowcy do prowadzenia pojazdu.
Raport wskazuje na brak danych na temat przyczyn wypadków drogowych z udziałem stanu zdrowia kierowcy. Pogłębione ogólnoeuropejskie badania wypadków drogowych mogłyby dostarczyć wiedzy niezbędnej do tworzenia polityki bezpieczeństwa, przepisów dotyczących pojazdów i postępu technologicznego. Ogólnoeuropejskie pogłębione badania wypadków drogowych pomogłyby również w identyfikacji obszarów, które wymagają natychmiastowej poprawy w kierunku zapobiegania kolizjom i ewaluacji wdrożonych rozwiązań.
W niniejszym sprawozdaniu zaleca się rozważenie znormalizowanego procesu kontroli we wszystkich państwach członkowskich w kierunku oceny zdolności kierowcy do prowadzenia pojazdów. Proces powinien opierać się na najlepszych międzynarodowych praktykach, najlepiej, gdyby był spójny we wszystkich aktach prawych państw UE.
W Polsce warunki i tryb przeprowadzania badań lekarskich kierowców oraz osób ubiegających się o prawo jazdy określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 czerwca 2004 r. w sprawie badań lekarskich osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami i kierowców (Dz. U. Nr 2, poz. 15 z pźn. zm.).
Raport do pobrania:
40 PIN Flash: Czy badania lekarskie kierowców spełniają swój cel?