Europejskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (European Road Safety Observatory) w 2021 roku opublikowało raport z danymi o zmęczeniu w ruchu w krajach Unii Europejskiej. Jest on jednym z 14 raportów tematycznych prezentujących stan wiedzy związany z konkretnym tematem bezpieczeństwa ruchu drogowego. Dane z niniejszego raportu odnoszą się do 2019 roku.
Zmęczenie w ruchu drogowym ma różne przyczyny. Rozróżniamy zmęczenie związane z brakiem snu i zmęczenie związane z nadmiarem obowiązków. Biorąc pod uwagę wiele przyczyn, prawie każdy jest czasami zmęczony. W konsekwencji prowadzenie samochodu przez zmęczoną osobę jest dosyć powszechne. Wyniki międzynarodowej ankiety wykazały, że ok. 20 – 25% kierowców w ciągu ostatniego miesiąca było tak śpiących, że mieli problem z utrzymaniem otwartych oczu. Zmęczenie jest stosunkowo powszechne wśród kierowców ciężarówek w ruchu międzynarodowym, osób pracujących na nocne zmiany, młodych mężczyzn, osób z nieleczonymi problemami i zaburzeniami snu. Taksówkarze są postrzegani również jako specyficzna grupa ryzyka. Osoby zmęczone są mniej uważne i reagują wolniej oraz mniej adekwatnie (np. wykonują więcej ruchów kierownicą, dokonują częstszych zmiany prędkości i dystansu). Zmęczenie wpływa również na nastrój i na zachowanie: osoby zmęczone są bardziej rozdrażnione i sfrustrowane. Szacuje się, że zmęczenie kierowcy przyczynia się od 15 do 20% poważnych wypadków, chociaż wyniki poszczególnych badań znacznie się różnią. Udział ten jest wyższy dla wypadków samochodów ciężarowych, wypadków śmiertelnych i wypadków na autostradzie. Podczas jazdy w stanie zmęczenia, znacznie wzrasta ryzyko wypadku. Analiza 14 badań wykazała że dla zmęczonych kierowców ryzyka wypadku jest wyższe o 29% , w porównaniu do kierowców, którzy nie byli zmęczeni.
Zaawansowane systemy wspomagania kierowcy (ADAS – Advanced Driving Assistance Systems) przyczyniają się do zmniejszenia liczby wypadków związanych ze zmęczeniem, np. ostrzegając kierowcę lub faktycznie interweniując. Przykładem takich systemów jest ostrzeganie o opuszczeniu pasa ruchu (LDW – Lane Departure Warning) i ostrzeganie o możliwości kolizji z przodu (FCW – Forward Collision Warning). Przykładami systemów interweniujących są zaawansowane tempomaty (Advanced Cruise Control) i system utrzymania pasa ruchu (Lane Keeping Systems). Systemy te nie zapobiegają zmęczeniu; w niektórych przypadkach mogą nawet sprzyjać zmęczeniu.
Systemy ostrzegawcze są teoretycznie skuteczne, ale rzeczywistych danych o wypadkach jest niewiele lub nie ma ich jeszcze dostępnych. Przeprowadzone niedawno amerykańskie badania dotyczące skuteczności systemów FCW w dużych ciężarówkach wykazały jednak, że te systemy są skuteczne. W UE wprowadzono rozporządzenie w sprawie homologacji typu pojazdów silnikowych, w tym obowiązkowe zabezpieczenia, system interweniujący LKS obowiązkowy dla samochodów osobowych i samochodów dostawczych oraz obowiązkowy dla autobusów i ciężarówek systemu ostrzegawczego LDW.
Systemy powinny wykrywać zmęczenie kierowcy, wykazać, że nie mogą już bezpiecznie prowadzić pojazdu, a następnie powinny ostrzec kierowcę lub interweniować. Niektóre z systemów czerpią informacją ze stylu jazdy poprzez ocenę czy samochód skręca bardziej niż zwykle, czy prędkość zmienia się częściej niż zwykle, czy hamulce są częściej używane gwałtownie. Inne systemy pobierają dane z fizycznych cech kierowcy, takich jak mruganie oczami, skurcze mięśni twarzy i ziewanie.
Obecnie kilka marek samochodów jest wyposażonych w systemy wykrywania zmęczenia. Te systemy na ogół pobierają informacje ze zmiany stylu jazdy, w szczególności ruchów kierownicy.
Rozporządzenie UE z 2019 roku w sprawie wymogów homologacji typu pojazdów silnikowych sprawił, że system ostrzegający kierowcę o senności i konieczności skupienia uwagi jest obowiązkowy dla wszystkich kategorii pojazdów. Głównym wyzwaniem dla takich systemów jest konsekwentne i trafne wykrywanie zmęczenia kierowcy, unikanie fałszywie pozytywnych przesłanek (ostrzeganie lub interweniowanie, gdy nie ma mowy o zmęczeniu kierowcy) i fałszywie negatywnych (brak ostrzeżenia lub interwencji, gdy rzeczywiście chodzi o zmęczenie). Mogą one prowadzić do irytacji i możliwego sabotażu systemu, co wpłynie na zaufanie do samego systemu. Istnieje obawa, że systemy wykrywania zmęczenia zachęcają zmęczonych kierowców do dalszej jazdy, dopóki system nie zareaguje. Jak dotąd nie ma jednak na to dowodów.
Więcej informacji o zmęczeniu w ruchu drogowym i sposobach przeciwdziałania znajduje się w załączonym raporcie:
