Raport powstał w ramach trzeciej edycji światowego badania opinii społecznej E-Survey on Road users’ Attitudes (ESRA) przeprowadzonego w 2023 r. W badaniu udział wzięły 22 kraje w Europie, 8 krajów w Ameryce oraz 6 krajów w Azji-Oceanii.

W ramach badania ankietowego analizowano opinie i postawy kierowców dotyczące rozproszenia uwagi tj. korzystania z telefonu komórkowego (rozmowa, pisanie SMS, czytanie informacji) podczas jazdy samochodem, motocyklem, skuterem, rowerem czy poruszania się po drodze jako  pieszy oraz zmęczenia kierowców w trakcie jazdy samochodem. Badania dotyczyły deklarowanych postaw wobec niebezpiecznych zachowań oraz opinii  na temat wsparcia dla środków prawnych czy egzekwowania przepisów za takie zachowania. Badania dotyczyły w szczególności akceptacji czy postrzegania zagrożenia wobec niebezpiecznych zachowań typu zmęczenie w trakcie jazdy czy rozmowa przez telefon trzymany w ręce. Raport zawiera wyniki badania przedstawione dla każdego regionu osobno, dla każdego kraju według grup wiekowych i płci uczestników ruchu drogowego.

Główne wnioski z raportu dotyczące  rozmowy przez telefon w ruchu drogowym

Rozmowa przez telefon komórkowy w trybie głośnomówiącym w samochodzie była najczęstszym deklarowanym zachowaniem we wszystkich badanych regionach (% respondentów, którzy co najmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni doświadczyli takiego zachowania): 51,0% w Europie, 47,6% w Ameryce i 44,3% w Azji-Oceanii. Mniej kierowców samochodów deklarowało rozmowę przez telefon trzymany w ręce, czytanie SMS-ów, czy sprawdzanie mediów społecznościowych. Częstotliwość występowania tych zachowań była podobna w każdym regionie: odpowiednio 22,2% i 23,2% w Europie; w Ameryce 30,5% i 31,5%8; 27,6% i 24,5% w Azji-Oceanii. Częściej mężczyźni niż kobiety, młodsi kierowcy niż starsi korzystali z telefonu komórkowego trzymanego w ręce podczas jazdy samochodem.

Czytanie SMS-ów lub sprawdzenie wiadomości/informacji w mediach społecznościowych przynajmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni deklarowało we wszystkich regionach: ponad 20% motocyklistów/motocyklistów (20,7% w Europie, 22,8% w Ameryce8 i 24,9% w Azji-Ocenii) oraz około 20% rowerzystów (20,5% w Europie, 24,0% w Ameryce i 19,5% w Azji-Oceniani).

Ponad połowa ankietowanych pieszych stwierdziła, że ​​czytała wiadomości/informacje, sprawdzała media społecznościowe czy odbierała/wysyłała SMS-y idąc ulicą co najmniej raz w ciągu ostatnich 30 dni: odpowiednio 63,7% i 60,3% w Europie; w Ameryce 58,0% i 57,0%; 53,5% i 51,6% w regionie Azji-Oceanii.

Mniej niż 5% ankietowanych akceptowało rozmowę przez telefon trzymany w ręce, czytanie/wysyłanie SMS-ów lub sprawdzanie mediów społecznościowych/aktualności podczas jazdy samochodem, motorowerem/motocyklem i rowerem. Rozmowę przez zestaw głośnomówiący w trakcie jazdy akceptowało znacznie więcej ankietowanych: 38,6% w Europie, 23,9% w Ameryce i 28,5% w Azji-Oceanii.

Wyniki ankiety dotyczącej subiektywnego postrzegania prowadzenia rozmowy przez telefon komórkowy trzymany w ręce oraz sprawdzania wiadomości podczas jazdy wskazują na największą zgodność wśród uczestników wszystkich regionów: odpowiednio 8,0% i 5,7% w Europie, 9,4% i 7,0 % w Ameryce oraz 8,1% i 6,3% w Azji-Oceanii. Mężczyźni i młodsi kierowcy samochodów mają poczucie większej kontroli swojego zachowania korzystając z telefonu komórkowego podczas jazdy niż kobiety i starsi kierowcy.

Ponad połowa europejskich (66,3%) i amerykańskich (53,2%) użytkowników dróg uważa, że ​​korzystanie z telefonu komórkowego podczas jazdy jest często przyczyną wypadku drogowego z udziałem samochodu, w Azji-Oceanii (35,6%). Korzystanie z telefonu komórkowego w trybie głośnomówiącym uznano za mniej ryzykowne zachowanie we wszystkich regionach: 41,8% w Europie, 43,7% w Ameryce i 31,2% w Azji-Oceanii.

Większość użytkowników popiera zakaz korzystania z telefonów komórkowych trzymanych w ręce w trakcie jazdy we wszystkich pojazdach silnikowych: 79.3% w Europie, 81.3% w Ameryce i  79.2% w Azji-Oceanii.

Prawdopodobieństwo policyjnej kontroli kierowcy z telefonem w ręce/ czytanie sprawdzanie SMS-ów/ mediów społecznościowych w trakcie jazdy było wg opinii respondentów najwyższe w krajach Azji-Oceanii (25.9%), a znacznie mniejsze w Europie (15.0%) i w Ameryce (15.9%).

Więcej kierowców płci męskiej, młodszych wiekiem, z gospodarstw domowych o niższych dochodach i kierowców zawodowych korzysta z telefonu komórkowego trzymanego w ręce podczas jazdy, a prawdopodobieństwo to wzrasta z częstotliwością prowadzenia samochodu.

Porównanie wyników badań ESRA2 i ESRA3 wskazuje, że kierowcy samochodów zmienili sposób prowadzenia rozmowy  telefonicznej podczas jazdy: zamiast telefonu trzymanego w ręce zaczęli częściej korzystać z systemów głośnomówiących. Średnio w 24 możliwych do porównania krajach odsetek kierowców samochodów deklarujących rozmowę przez telefon komórkowy trzymany w ręce podczas jazdy samochodem spadł o 4,6%, a odsetek osób korzystających z zestawów głośnomówiących wzrósł o 3,8%.

Związek pomiędzy wynikami badań dotyczących deklarowanych zachowań a krajowymi obserwacjami zachowań w ruchu drogowym (projekt Baseline) pokazuje, że częstotliwość korzystania z urządzenia mobilnego trzymanego w ręce w trakcie jazdy przez kierowcę  (zaobserwowane zachowanie) jest dodatnio skorelowana z deklarowanym zachowaniem dotyczącym rozmowy podczas jazdy przez telefon trzymany w ręce  i czytaniem wiadomości lub przeglądaniem mediów społecznościowych/aktualności, przy czym  analiza możliwa była  tylko dla 6 krajów Europy.

Główne wnioski z raportu dotyczące zmęczenia w ruchu drogowym

Niebezpieczne zachowanie jako zmęczenie w trakcie jazdy chociaż raz w ciągu ostatnich 30 dni deklarował co piąty ankietowany kierowca samochodu we wszystkich badanych rejonach: 18,4% w Europie, 18,6% w Ameryce i 20,1% w Azji-Oceanii. Zjawisko zmęczenia występuje częściej wśród mężczyzn niż kobiet. Kierowcy do 44 roku życia w Europie zgłaszali częściej zmęczenie niż starsi kierowcy.

Pomimo wysokiego wskaźnika deklarowanych subiektywnych zachowań dotyczących zmęczenia za kierownicą akceptacja dla tego typu zachowań była dość niska (4%), głównie przez mężczyzn w Europie i Ameryce, nie stwierdzono różnic w regionie Azji-Oceanii. Zachowanie to jest bardziej akceptowalne wśród europejskich kierowców do 44 roku życia i wśród amerykańskich w wieku od 35 do 54 lat niż w pozostałych grupach wiekowych – nie stwierdzono tej zależności w Azji-Oceanii.

Więcej niż połowa Europejczyków (64.4%) i Amerykanów (52.1%) uważa, że jazda w stanie zmęczenia jest częstą przyczyną wypadku z udziałem samochodu, tylko 38.4% w Azji-Oceanii.

Deklarowane zachowania związane jazdą w stanie zmęczenia są bardziej widoczne wśród mężczyzn, kierowców do 54 roku życia, kierowców zawodowych i wzrastają wraz z częstotliwością kierowania pojazdem.

Główne zalecenia dla decydentów na poziomie krajowym i lokalnym

• Cele oraz wskaźniki oceny działań w zakresie przeciwdziałania rozproszeniu i zmęczeniu kierujących pojazdami  w ruchu drogowym są powinny zostać określone na samym początku, Przykładem celów może być liczba kontroli kierowców używających telefon komórkowy w ręce podczas jazdy.
• Programy edukacyjne i szkolenia kandydatów na kierowców należy uzupełnić o informacje dotyczące zagrożeń wynikających z rozproszenia i zmęczenia.
• Kampanie, których celem jest wzrost świadomość na temat zagrożeń wynikających z rozproszenia uwagi i zmęczenia podczas jazdy powinny być organizowane systematycznie.
• Systemy wykrywania zmęczenia w pojazdach powinny być zalecane, a kierowcy informowani o ich znaczeniu oraz prawidłowym korzystaniu.
• Systematyczne egzekwowanie przepisów (i postrzeganie egzekwowania przepisów) oraz konsekwentne karanie tych którzy złamali prawo to warunki konieczne powodzenia wszelkich działań zaradczych w tym zakresie.
• Pasy akustyczno-wibrujące na drogach (autostradach i drogach zamiejskich) powinny być stosowane obowiązkowo na drogach transeuropejskiej sieci transportowej (T-ENT).

Konkretne zalecenia dla interesariuszy

• Dla Organizacji Pozarządowych: organizowanie kampanii edukacyjnych oraz wydarzeń przeciwdziałających rozproszeniu uwagi w ruchu drogowym i zmęczeniu podczas jazdy.
• Dla producentów pojazdów i instytucji badawczych: opracowanie i wdrożenie tanich urządzeń do zamontowania w pojazdach, które będą wykrywać i zapobiegać rozproszeniu i zmęczeniu.
• Dla firm prywatnych i publicznych: przygotowanie planów poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym w zakresie zasad korzystania z telefonu komórkowego i zmęczenia podczas jazdy.

ESRA3 Thematic report Nr. 3 – Distraction (mobile phone use) & fatigue

Więcej o projekcie: ESRA3- światowe badania opinii uczestników ruchu drogowego, pierwsze wyniki, październik 2023 r. – Polskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (obserwatoriumbrd.pl)