Raport powstał w ramach trzeciej edycji światowego badania opinii społecznej E-Survey on Road users’ Attitudes (ESRA) przeprowadzonego w 2023 r. Raport przedstawia podsumowanie badań ankietowych dotyczących postrzegania bezpieczeństwa przez użytkowników motorowerów i motocykli. W badaniu ankietowym wzięli udział respondenci z 22 europejskich krajów, z 8 państw Ameryki oraz 6 krajów Azji i Oceanii.

Raport przedstawia pogłębioną analizę zachowań  w ruchu drogowym motorowerzystów i motocyklistów. Respondenci w badaniu ankietowym wyrażali opinie na temat swoich doświadczeń (własne deklarowane zachowania) dotyczących jazdy motorowerem czy motocyklem. Pytania dotyczyły częstotliwości poruszania się tym środkiem transportu, rodzaju drogi najczęściej wybieranej przez motorowerzystów i motocyklistów, udziału w wypadkach drogowych, postrzegania bezpieczeństwa i zagrożenia  podczas jazdy, deklaracji w stosunku do niebezpiecznych zachowań (jazda pod wpływem alkoholu, jazda z prędkością wyższą niż dozwolona, jazda bez kasku, rozproszenie uwagi/korzystanie z telefonu komórkowego podczas jazdy, jazda w ciągu 1 godziny od spożycia alkoholu/narkotyków, jazda z nadmierną prędkością w sytuacji słabej widoczności, dużego natężenia ruchu, obecności niechronionych użytkowników dróg). Wynik porównano między krajami, a także w odniesieniu do wieku i płci respondentów.

• Najważniejsze wnioski sformułowane zostały osobno dla każdego pytania badawczego.
  • Najczęściej motorower/motocykl jako środek transportu był używany w Ameryce,
  • Wśród rodzajów dróg, po których najczęściej poruszali się motorowerzyści/motocykliści wskazano drogi szybkiego ruchu w miastach w Ameryce (64,3%), w Europie (50,6%), a w Azji i Oceanii (36,4%). Po drogach poza obszarem zabudowanym motorowerzyści i motocykliści najczęściej poruszali się w Europie (54,7%), w Azji i Oceanii (52,3%) a następnie w Ameryce (46,9%). W terenie zabudowanym najczęściej poruszali się w Azji i Oceanii (59,8%), potem w Europie (51,8%), a najmniej w Ameryce 54,5%.
  • Udział w wypadku drogowym, w okresie ostatnich 12 miesięcy zadeklarowało najwięcej użytkowników motorowerów/motocykli w Azji/Oceanii (3,9%).
  • We wszystkich badanych krajach wyniki dotyczące postrzegania bezpieczeństwa jazdy na motorowerze czy motocyklu wskazują, że ich użytkownicy nie uważają tych środków transportu za bezpieczne.

• Akceptacja motorowerzystów i motocyklistów dla niebezpiecznych zachowań
  • Najmniej ankietowanych wyraziło akceptację dla jazdy powyżej dopuszczonego limitu alkoholu w Europie (2,2). Najwięcej aż 3,7% ankietowanych w Ameryce uważa, że motorowerzyści i motocykliści mogą prowadzić pojazd pod wpływem alkoholu (powyżej prawnego limitu). Takie zachowanie bardziej akceptują mężczyźni w Europie i Ameryce niż w Azji i Oceanii. Kierowcy w wieku powyżej 55 lat w mniejszym stopniu akceptują jazdę powyżej dopuszczonego limitu alkoholu we krwi niż osoby młodsze (18-24 lat).
  • Najmniej ankietowanych wyraziło akceptację dla jazdy z prędkością powyżej ograniczeń poza obszarem zabudowanym (z wyjątkiem autostrad) w Ameryce (5,7). W Europie na tego typu zachowania zezwala najwięcej, bo 7.5% ankietowanych. Wskaźnik dla Azji i Oceanii wyniósł 6,5%. We wszystkich badanych regionach akceptacja ta jest wyższa wśród mężczyzn oraz osób młodszych (18 do 24 lat).
  • Akceptację dla niestosowania kasku wyraziło od 3,9% ankietowanych w Europie do 5,3% w Ameryce oraz Azji i Oceanii. Akceptacja jest różna u kobiet i mężczyzn w Europie i Ameryce, z wyjątkiem Azji i Oceanii, gdzie odsetki są podobne. Młode osoby bardziej akceptują takie zachowanie kierowców niż osoby starsze.
  • Akceptację zachowań polegających na czytaniu wiadomości lub sprawdzaniu mediów społecznościowych/smsów podczas jazdy deklarowało 2,3% respondentów w Europie i 4% w Ameryce (w Azji i Oceanii 3%). Bardziej akceptują tego typu niebezpieczne zachowanie mężczyźni niż kobiety w Europie i Ameryce, podczas gdy odwrotna sytuacja jest w Azji i Oceanii. Osoby młodsze częściej niż starsze akceptują tego typu zachowania.

• Deklarowane przez motorowerzystów i motocyklistów niebezpieczne zachowania w ciągu ostatnich 30 dni przed badaniem ankietowym
  • W większości badanych regionów od 15% do 25% kierowców deklarowało jazdę po spożyciu alkoholu. W Ameryce oraz Azji i Oceanii więcej mężczyzn deklarowało jazdę motorowerem/motocyklem po spożyciu alkoholu niż kobiet. W Europie to częściej kobiety deklarowały tego typu zachowanie.
  • W większości uczestniczących w badaniu krajów prawie połowa badanych deklarowała jazdę z prędkością wyższą niż obowiązujące ograniczenia prędkości poza obszarem zabudowanym (z wyłączeniem autostrad). W Europie częściej młodzi kierowcy przekraczali dozwoloną prędkości, a w Ameryce częściej kierowcy w starszym wieku (65+). W Azji i Oceanii kierowcy podobnie zachowywali się we wszystkich grupach wiekowych. Mężczyźni częściej  deklarowali szybszą jazdę ponad obowiązujące ograniczenia prędkości poza obszarem zabudowanym (z wyłączeniem autostrad).
  • W większości krajów 20-40% badanych deklarowało jazdę bez kasku; zjawisko to bardziej widoczne było wśród młodszych niż starszych osób, z wyjątkiem Ameryki, gdzie najwyższe wskaźniki notuje się w grupie wiekowej 55-64 lata. Tylko w Ameryce mężczyźni, deklarowali częstszą jazdę bez kasku niż kobiety.
  • Deklarowane zachowania odnośnie czytania, sprawdzania wiadomości, pisania email/smsów wskazują, że od 20.7% w Europe do 24.9% w Azji-Oceanii potwierdziło tego typu niebezpieczne zachowania w trakcie jazdy. Wszędzie poza Europą częściej mężczyźni niż kobiety czytali, sprawdzali emaile/smsy.
  • Od 17.1% w Europie do 22.7% respondentów w Azji-Oceanii zadeklarowało, kierowanie w ciągu 1 godziny od zażycia środków odurzających (lub innych nieprzepisanych przez lekarza lub nie zakupionych w aptece). We wszystkich regionach poza Europą wskaźnik respondentów mężczyzn był wyższy niż kobiet.
  • Wśród respondentów od 26,6% w Ameryce do 30,3% w Europie i Azji/Oceanii deklarowało kierowanie z nadmierną prędkością, w sytuacji małej widoczności, dużego ruchu, obecności niechronionych uczestników ruchu. Zjawisko to jest bardziej widoczne wśród mężczyzn.

• Porównania. badań motorowerzystów i motocyklistów w zakresie płci, grup wiekowych, miejsca zamieszkania
  • o 23% mniej kobiet niż mężczyzn w Europie deklarowało jazdę po spożyciu alkoholu. Takie zachowanie jest częstsze wśród osób w wieku 18-34 lata niż w wieku ponad 35 lat. Kierowcy motorowerów i motocykli, którzy popierają zakaz prowadzenia pojazdów po spożyciu alkoholu (tolerancja Zero) w 56% deklarowali, że nie kierują pojazdem po alkoholu. Respondenci, którzy akceptują jazdę po alkoholu 19 razy częściej tak właśnie się zachowają.
  • o 37% mniej kobiet niż mężczyźni deklarowało jazdę z prędkością powyżej ograniczenia poza obszarem zabudowanym (z wyjątkiem autostrad).
  • kierowcy w wieku powyżej 35 lat rzadziej deklarowali jazdę bez kasku niż kierowcy w wieku 18-34 lat. Respondenci, którzy deklarują brak kasku podczas jazdy 11 razy częściej mogą tak właśnie się zachować. Osoby, które mieszkają w miastach i terenach zurbanizowanych rzadziej o 24% będą podróżowały bez kasku niż ci, którzy mieszkają w terenach wiejskich.
  • Kobiety o 14% rzadziej niż mężczyźni deklarowały sprawdzanie/czytanie wiadomości/smsów podczas kierowania pojazdem. Osoby w wieku ponad 35 lat rzadziej deklarowały tego typu niebezpieczne zachowania niż osoby w wieku 18-34 lat. Respondenci akceptujący tego typu zachowania aż 18 razy częściej mogą tak właśnie zachować się na drodze. Motorowerzyści i motocykliści, którzy brali udział w wypadku, deklarowali w 74%, że prawdopodobnie   sprawdzali/czytali wiadomości/smsy kierując pojazdem.
  • Kobiety o 26% rzadziej niż mężczyźni deklarowały jazdę motorowerem/motocyklem pod wpływem środków odurzających w ciągu 1 godziny po ich spożyciu. Osoby w wieku powyżej 55 lat rzadziej deklarowały tego typu zachowania niż osoby w wieku 18-34 lata. Kierujący zamieszkujący miasta I tereny zurbanizowane o 25% rzadziej niż osoby z obszarów wiejskich deklarowali tego typu zachowania.
  • Kobiety o 36% rzadziej deklarowały jazdę z nadmierną prędkością w warunkach słabej widoczności, dużego natężenia ruchu, obecności rowerzystów, pieszych. Takie zachowania są bardziej widoczne wśród respondentów w wieku 18-34 lat niż powyżej 35 lat. Osoby popierające wprowadzenie limitów prędkości do 30 km/h w terenie zabudowanym (z wyjątkiem dróg głównych) aż w 43% nie będą prowadzić pojazdów z nadmierną prędkością.

Główne rekomendacje

• Motorowerzyści i motocykliści stanowią jedną z najbardziej narażonych na utratę życia grup uczestników ruchu drogowego. Fakt ten w połączeniu z wysokim odsetkiem deklarowanych przez nich zachowań niebezpiecznych wskazuje na konieczność podjęcia pilnych działań mających na celu poprawę ich bezpieczeństwa na drodze.
• Jak wynika z raportu skłonność do niebezpiecznych zachowań jest wyższa wśród młodych mężczyzn. Należy zatem podejmować działania, które eliminują ryzykowne zachowania, skierowane szczególnie do młodych motocyklistów płci męskiej.
• Należy prowadzić kampanie uświadamiające na poziomie lokalnym dotyczące. niebezpieczeństw wynikających z kierowania motorowerem/motocyklem ukierunkowane na kształtowanie bezpiecznych nawyków i kultury jazdy, promującej bezpieczeństwo i wzajemny szacunek wszystkich użytkowników dróg.
• Nadzór i egzekwowanie przepisów dotyczących bezpiecznej jazdy kierujących motorowerami i motocyklami powinien być dobrze zorganizowany, systematyczny i widoczny. Wyniki kontroli powinny być rejestrowane i podawane do publicznej wiadomości.
• Infrastrukturę drogową należy dostosować do potrzeb motorowerzystów i motocyklistów (np. instalując odpowiednie bariery), tworząc zrozumiałe i wybaczające błędy środowisko drogowe.

ESRA3 Thematic report Nr. 4 – Moped riders and motorcyclists

Więcej o projekcie: ESRA3- światowe badania opinii uczestników ruchu drogowego, pierwsze wyniki, październik 2023 r. – Polskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (obserwatoriumbrd.pl)