Raport powstał w ramach trzeciej edycji światowego badania opinii społecznej E-Survey on Road users’ Attitudes (ESRA) przeprowadzonego w 2023 r. Raport przedstawia podsumowanie badań ankietowych dotyczących postrzegania bezpieczeństwa przez użytkowników hulajnóg elektrycznych i zagrożeń związanych z tym sposobem poruszania się. W badaniu ankietowym wzięli udział respondenci z 22 europejskich krajów, z 8 państw Ameryki oraz 6 krajów Azji i Oceanii.

Raport przedstawia pogłębioną analizę korzystania z hulajnóg elektrycznych w ruchu drogowym. Hulajnoga elektryczna (e-hulajnoga) została zdefiniowana jako  pojazd napędzany elektrycznie, dwuosiowy, z kierownicą, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego znajdującego się na tym pojeździe o mocy 500W.

Respondenci w badaniu ankietowym wyrażali opinie na temat swoich doświadczeń (własne deklarowane zachowania) dotyczących korzystania z hulajnogi elektrycznej. Pytania dotyczyły częstotliwości poruszania się tym środkiem mobilności miejskiej, jazdy po chodniku, niebezpiecznych zachowań typu: jazda pod wpływem alkoholu, bez kasku, niestosowanie się do sygnalizacji świetlnej, w tym przejazd na czerwonym świetle oraz uczestnictwa w wypadku drogowym z udziałem e-hulajnogi. W raporcie przeprowadzono również analizę wypadków z  udziałem hulajnóg elektrycznych i określono ilościowo odsetek użytkowników e-hulajnóg, którzy uczestniczyli w wypadkach drogowych, czy najczęstsze przyczyny tych  wypadków. Wyniki raportu pozwalają sformułować  rekomendacje dla władz miast, firm zajmujących się wypożyczeniem sprzętu, itp.  dotyczących zwiększenia bezpieczeństwa osób korzystających z tej formy mobilności.

Główne wnioski w raporcie dotyczące korzystania z hulajnóg elektrycznych (pytania dotyczyły okresu  ostatnich 12 miesięcy)

Badania ankietowe wskazały, że aż 79,1% respondentów w Europie, 69.3% w Ameryce i 80,5% w Azji-Oceanii nigdy nie korzystało z hulajnogi elektrycznej. Najczęściej z hulajnogi elektrycznej korzystano w Europie i to w Polsce, w Stanach Zjednoczonych i w Turcji. Bardzo wyraźne są różnice w płci osób korzystających z tej formy mobilności: mężczyźni w Europie i Azji-Oceanii zdecydowanie częściej niż kobiety korzystają z hulajnóg elektrycznych. Z wiekiem uczestnika wyraźnie spada udział osób korzystających z e-hulajnogi; w grupie wiekowej 25–34 lat znaczny spadek obserwowany jest w Ameryce i Azji-Oceanii. Jedynie niewielka grupa respondentów wybiera regularnie tę formę mobilności, większość korzysta z niej sporadycznie.

Deklarowane niebezpieczne zachowania w ruchu drogowym (ostatnie 30 dni)

Najwięcej respondentów deklarujących korzystanie z  e-hulajnód zanotowano w  Europie (68,3%) i Ameryce (69,3%). W Azji i Oceanii odsetek ten wyniósł nieco mniej – 61,9%. We wszystkich regionach respondenci deklarowali, że po spożyciu alkoholu nie podróżują e-hulajnogą. W Europie wraz z wiekiem użytkownika e-hulajnogi spada częstotliwość zachowań ryzykownych (tj. transport pasażerów, jazda pod wpływem alkoholu i przejazd na czerwonym świetle). Młodsi użytkownicy w Europie deklarowali zdecydowanie częściej niż starsi zachowania ryzykowne. Zależność między wiekiem uczestnika, a zachowaniem niebezpiecznym nie była tak widoczna w Ameryce i Azji-Oceanii jak w Europie. W miastach europejskich jeździ się po chodniku częściej (44,4%) niż w Azji-Oceanii (38,2%) czy Ameryce (33,2%). Różnice w przepisach prawnych między regionami dotyczące stosowania kasków (w Danii wszyscy użytkownicy jednośladów mają obowiązek stosowania kasku) sprawiły, że w Europie był on stosowany przez 44,6% respondentów, w Azji i Oceanii przez 39,6% i w Ameryce przez 26,0% ankietowanych. W Europie najmłodsi użytkownicy deklarowali brak kasku podczas jazdy, a w Ameryce czy Azji-Oceanii była to najstarsza grupa wiekowa.

Udział w wypadkach drogowych

Po tyle samo tj. po 2,5% użytkowników e-hulajnóg w Europie i Ameryce deklarowało udział w wypadkach, niższy wskaźnik 0,5% był w Azji-Oceanii. W Europie to mężczyźni uczestniczyli w wypadkach częściej (2,8%) niż kobiet (2,1%) (w Ameryce odpowiednio 3,2% do 1,8%, a w Azji-Oceanii odpowiednio 0,2% do 0,9%). Udział w wypadkach spada z wiekiem użytkownika w Europie (najwyższy 3,8% jest w wieku 25–34 lat, a najniższy 0,5% w wieku 65–74 lat). W Ameryce najwięcej wypadków 8,9% przypada na użytkowników w grupie wiekowej 45–54 lat. W Azji-Oceanii użytkownicy e-hulajnóg deklarowali niski udział wypadków we wszystkich grupach wiekowych. Różnice są głównie związane z wiekiem bez wyraźnych różnic ze względu na płeć.

Czynniki związane z deklarowanym niebezpiecznym zachowaniem

Przeprowadzone badanie ankietowe wykazało istotne powiązania między niebezpiecznymi zachowaniami a czynnikami demograficznymi, takimi jak płeć i wiek. Kobiety rzadziej angażowały się w ryzykowne zachowania (jazda pod wpływem alkoholu lub przejazd na czerwonym świetle). Prawdopodobieństwo, że osoba starsza będzie poruszała się z pasażerem lub przejeżdżała na czerwonym świetle było mniejsze niż w przypadku osób młodszych. Studenci zdecydowanie częściej deklarowali wyższą skłonność do ryzykownych zachowań. Osoby o bardziej liberalnych poglądach nie przywiązują wagi do przestrzegania przepisów ruchu drogowego, co koreluje z częstszym  podejmowaniem ryzykownych zachowań. Z ankiet wynika również, że wypadki z udziałem hulajnóg elektrycznych związane były najczęściej z niebezpiecznym zachowaniem ich użytkowników.

Rekomendacje dla bezpiecznej jazdy na hulajnodze elektrycznej:

• należy przygotować Informacje dla użytkowników hulajnóg elektrycznych o zagrożeniach wynikających z niebezpiecznych zachowań tj. jazdy z pasażerem, pod wpływem alkoholu i bez kasku. Tego typu programy uświadamiające mogą mieć kluczowe znaczenie w poprawie bezpieczeństwa;
• powinno się uzupełnić proces wypożyczenia hulajnogi elektrycznej o moduł oceny zdolności i umiejętności użytkownika w celu oceny czy potrafi bezpiecznie korzystać z urządzenia (działanie w kierunku identyfikacji tych, którzy mogą stanowić większe zagrożenie z powodu braku doświadczenia/ wiedzy na temat lokalnych przepisów ruchu drogowego);
• należy uprość i ujednolić przepisy ruchu drogowego dotyczące korzystania z hulajnogi elektrycznej na świecie by były łatwiejsze dla użytkowników. Uproszczone przepisy dotyczące ograniczenia prędkości, korzystania z pasa dla hulajnogi elektrycznej, pierwszeństwa przejazdu, parkowania, obowiązku posiadania kasków usprawniłyby kontrole i nadzór nad ich egzekwowaniem i poprawiły bezpieczeństwo. Kontrola i egzekwowanie przepisów na zawartość alkoholu u osób kierujących e-hulajnogą są niezbędne;
• należy kontynuować pogłębione badania przyczyn wypadków z udziałem e-hulajnóg, koncentrując się głównie na grupie wiekowej o podwyższonym ryzyku (25-34 lat) i osobach starszych, które mogą mieć problemy natury fizycznej.

Zalecenia:

• Dla urbanistów i samorządów lokalnych: poprawa infrastruktury drogowej, w celu stworzenia przestrzeni dla bezpiecznego poruszania się użytkowników e-hulajnóg np. wyznaczenie parkingów,  egzekwowanie przepisy ruchu drogowego, aby zapobiec jeździe po chodniku i przejazdom na czerwonym świetle. Budowa jednolitego systemu dobrze funkcjonującej sieci mikromobilności, regularne serwisowanie urządzeń. Zbieranie danych na temat użytkowników e- hulajnóg, w tym statystyki dotyczące wypadków.
• Dla wypożyczalni sprzętu hulajnóg elektrycznych: Inwestowanie w technologię, aby ograniczyć prędkość hulajnóg elektrycznych w obszarach o większym natężeniu ruchu pieszego, wprowadzenie systemu unieruchomienia hulajnogi elektrycznej w przypadku wykrycia nieprawidłowej lub niebezpiecznej jazdy. Zachęcanie do stosowania kasków oraz gratyfikacje dla tych którzy bezpiecznie poruszają się na e-hulajnogach.
• Dla decydentów i organizacji pozarządowych: Prowadzenie kampanii edukacyjnych skoncentrowanych na wskazaniu zagrożeń wynikających z niestosowania kasków, jazdy pod wpływem alkoholu oraz korzyści wynikających z przestrzegania zasad bezpiecznej jazdy.

E-Scooter Riders – ESRA3 Thematic report Nr. 6

Więcej o projekcie: ESRA3- światowe badania opinii uczestników ruchu drogowego, pierwsze wyniki, październik 2023 r. – Polskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego (obserwatoriumbrd.pl)