PODSTAWOWE DEFINICJE

ZDARZENIE DROGOWE (rejestrowane przez policję) – wypadek drogowy lub kolizja drogowa, zaistniała lub mająca początek na drodze publicznej, w strefie ruchu lub w strefie zamieszkania, w związku z ruchem przynajmniej jednego pojazdu.

WYPADEK DROGOWY – zdarzenie drogowe, w wyniku którego była osoba zabita lub ranna.

KOLIZJA DROGOWA – zdarzenie drogowe, w którym powstały wyłącznie straty materialne.

ŚMIERTELNA OFIARA WYPADKU – osoba zmarła na miejscu wypadku drogowego lub w ciągu 30 dni od dnia wypadku drogowego na skutek doznanych w jego wyniku obrażeń ciała.

OSOBA CIĘŻKO RANNA – osoba, która doznała uszczerbku na zdrowiu w postaci:

a) pozbawienia wzroku, słuchu, mowy, zdolności płodzenia, innego ciężkiego kalectwa, ciężkiej choroby nieuleczalnej lub długotrwałej choroby realnie zagrażającej życiu, trwałej choroby psychicznej, całkowitej znacznej trwałej niezdolności do pracy w zawodzie lub trwałego, istotnego zeszpecenia lub zniekształcenia ciała,
b) innych obrażeń powodujących naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia trwający dłużej niż 7 dni.

OSOBA LEKKO RANNA – osoba, wobec której lekarz lub ratownik medyczny stwierdził, że doznała ona uszczerbku na zdrowiu lub obrażeń innych niż określone w definicji osoby ciężko rannej.

POJĘCIA STOSOWANE W BAZIE DANYCH POBR

WYPADEK ŚMIERTELNY – wypadek, w którym śmierć poniosła co najmniej 1 osoba.

WYPADEK CIĘŻKI – wypadek, w którym nie było ofiar śmiertelnych i co najmniej jedna osoba została ciężko ranna.

WYPADEK LEKKI – wypadek, w którym nie było ofiar śmiertelnych i nie było ciężko rannych i co najmniej 1 osoba została lekko ranna.

RODZAJ WYPADKU:

• Zderzenie pojazdów w ruchu – gdy nastąpiło zderzenie co najmniej 2 pojazdów poruszających się; wyróżnia się zderzenie czołowe, zderzenie boczne, zderzenie tylne;
• Najechanie na pieszego – gdy w obrębie drogi (jezdnia, przejście dla pieszych, pobocze, chodnik itp.) nastąpiło zetknięcie się pojazdu z:
  a) pieszym, w tym z osobą poruszającą się na deskorolce lub hulajnodze albo b) z osobą wykonującą roboty lub inne czynności na drodze;
• Pozostałe/inne – obejmuje kategorie:
  a) wywrócenie się pojazdu – gdy nastąpiło wywrócenie się pojazdu na bok lub na dach,
  b) wypadek z pasażerem – gdy w zdarzeniu pasażer wypadł z pojazdu w czasie jazdy, został przyciśnięty drzwiami autobusu w trakcie wsiadania lub wysiadania, przewrócił się w pojeździe komunikacji publicznej lub w samochodzie ciężarowym przewożącym osoby poza kabiną kierowcy,
  c) inne – gdy wypadku nie można zakwalifikować do innego rodzaju;
• Najechanie na obiekt na drodze – wypadek z udziałem jednego pojazdu (pojedynczy), który obejmuje kategorie:
  a) najechanie na drzewo – gdy nastąpiło najechanie na drzewo,
  b) najechanie na słup lub znak – gdy nastąpiło najechanie na słup lub inny element drogowy znajdujący się w pasie drogowym,
  c) najechanie na barierę ochronną – gdy nastąpiło najechanie na barierę ochroną, bariery betonowe, balustrady lub poręcze,
  d) najechanie na zwierzę – gdy nastąpiło najechanie na zwierzę,
  e) najechanie na dziurę lub wybój lub garb – gdy nastąpiło najechanie na dziurę, wybój, garb, koleinę,
  f) najechanie na inny obiekt (zaporę kolejową, pojazd unieruchomiony) – gdy nastąpiło najechanie na zaporę lub półzaporę na przejeździe kolejowym lub gdy nastąpiło najechanie  na pojazd unieruchomiony, kiedy zatrzymanie pojazdu nie wynikało z warunków ruchu, bez względu na jego pozycję i miejsce, np. pojazd zepsuty stojący na jezdni, poboczu, chodniku.

OŚWIETLENIE – parametr określający warunki oświetlenia panujące w chwili zaistnienia wypadku, który obejmuje kategorie:

• dzień – gdy wypadek nastąpił w dzień (za wartości graniczne przyjmuje się godzinę wschodu i zachodu słońca);
• noc – gdy wypadek nastąpił w porze ograniczonej widoczności tj.:
  a) o świcie albo o zmroku, tj. przed wschodem albo po zachodzie słońca, a także wówczas, gdy zachmurzenie nieba spowodowało późniejsze rozpoczęcie oświetlenia dziennego albo wcześniejsze zapadanie zmroku,
  b) nocą w miejscu, w którym droga była oświetlona,
  c) nocą w miejscu, w którym droga nie była oświetlona żadnym światłem zewnętrznym, niezależnie od powodu braku tego oświetlenia.

OBSZAR ZABUDOWANY – obszar oznaczony znakami drogowymi D-42 „obszar zabudowany” i D-43 „koniec obszaru zabudowanego”. Uwaga: nie należy mylić obszaru zabudowanego z miastem. Obszar zabudowany może występować w miejscowościach nie będących miastami. Według stanu na 1.01.2020 roku w Polsce są 944 miasta i 66 miast na prawach powiatu. Na mapie interaktywnej POBR miasta na prawach powiatu zostały uwzględnione w liście powiatów.

OBSZAR NIEZABUDOWANY – pozostałe obszary nieoznaczone znakami D-42 „obszar zabudowany”.

MIEJSCE – za miejsce wypadku przyjmuje się miejsce, w którym się on rozpoczął.
Na mapie interaktywnej POBR rozróżnia się następujące kategorie miejsc wypadku:

• przejście dla pieszych – gdy wypadek miał miejsce na wyznaczonym przejściu dla pieszych,
• inne miejsce dla pieszych – gdy wypadek miał miejsce na chodniku lub drodze dla pieszych oznakowanej znakiem C-16 „droga dla pieszych” albo na przystanku komunikacji publicznej,
• przejazd dla rowerzystów – gdy wypadek miał miejsce na wyznaczonym przejeździe dla rowerzystów (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.),
• droga, pas ruchu, śluza dla rowerów – gdy wypadek miał miejsce na drodze dla rowerów, pasie ruchu dla rowerów, śluzie dla rowerów (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.),
• przejazd, torowisko tramwajowe – gdy wypadek miał miejsce na przejeździe tramwajowym lub torowisku tramwajowym (w tym na torowisku tramwajowym w jezdni lub wydzielonym torowisku tramwajowym),
• przejazd kolejowy strzeżony – gdy wypadek miał miejsce na przejeździe kolejowym wyposażonym w zapory lub półzapory, a także w znaki pionowe, w tym również znak B-32 „rogatka uszkodzona”,
• przejazd kolejowy niestrzeżony – gdy wypadek miał miejsce na przejeździe kolejowym niewyposażonym w zapory lub półzapory,
• inne na jezdni – gdy wypadek miał miejsce na jezdni, ale nie na przejściu dla pieszych czy przejeździe dla rowerzystów,
• pozostałe – gdy wypadek miał miejsce na moście, wiadukcie, łącznicy, w tunelu, na przewiązce dróg o dwóch jezdniach jednokierunkowych, pasie dzielącym dwie jezdnie jednokierunkowe, poboczu (bez względu na to czy pobocze było utwardzone czy runtowe), parkingu, placu lub Miejscu Obsługi Podróżnych, w obszarze robot drogowych lub w miejscu, gdzie wprowadzono oznakowanie tymczasowe w związku z prowadzonymi robotami drogowymi, wjeździe na drogę z nieruchomości, z obiektu przydrożnego lub dojazdu do tego obiektu, z drogi niebędącej drogą publiczną oraz ze strefy zamieszkania, z pola lub na drogę twardą z drogi gruntowej, z zajezdni lub na jezdnię z pętli pojazdów szynowych lub gdy doszło do uderzenia pojazdu w skarpę lub wjechania do rowu, a także w innych niewymienionych wyżej miejscach.

SKRZYŻOWANIE – parametr określający czy wypadek miał miejsce na skrzyżowaniu, czy poza nim – obejmuje następujące kategorie:

• skrzyżowanie – gdy wypadek miał miejsce na skrzyżowaniu dróg równorzędnych lub na skrzyżowaniu z drogą z pierwszeństwem przejazdu lub na skrzyżowaniu o ruchu okrężnym,
• poza skrzyżowaniem – gdy wypadek wydarzył w miejscu innym niż skrzyżowanie.

SYGNALIZACJA – parametr określający czy w miejscu wypadku znajdowała się sygnalizacja świetlna, a także czy funkcjonowała – obejmuje następujące kategorie:

• z sygnalizacją – gdy wypadek zaistniał na skrzyżowaniu lub w miejscu poza skrzyżowaniem, wyposażonym w działającą sygnalizację świetlną nadającą sekwencje sygnałów:
  a) zielony, żółty, czerwony, czerwony i żółty,
  b) zielony i czerwony (dla pieszych i rowerzystów) lub na zwężonym odcinku drogi (ruch wahadłowy),
  c) czerwony migający pojedynczy lub dwa na przemian migające albo
  d) migający sygnał żółty.
• bez sygnalizacji – gdy wypadek zaistniał na skrzyżowaniu lub poza skrzyżowaniem, w miejscu wyposażonym w niesprawną sygnalizację świetlną lub gdzie nie było sygnalizacji świetlnej.

DROGA – rodzaj drogi, na której wydarzył się wypadek. Na mapie interaktywnej POBR uwzględniono podział dróg wg kilku kryteriów. Przystępując do analizy można wybrać:

• drogi należące do sieci dróg międzynarodowych,
• drogi należące do sieci TEN-T,
• drogi wg kategorii: krajowe (K), wojewódzkie (W), powiatowe, gminne,
• drogi miejskie znajdujące się w granicach administracyjnych miast (nie koniecznie w obszarze zabudowanym).

Dodatkowo drogi krajowe podzielono na:

• autostrady (A), oznaczone znakami D9 „autostrada” i D10 „koniec autostrady”,
• ekspresowe (S), oznaczone znakami D7 „droga ekspresowa” i D8 „koniec drogi ekspresowej”,
• pozostałe (K), które nie są ani autostradami ani drogami ekspresowymi.

Uwaga: w bazie POBR nie dla wszystkich dróg w mieście określono kategorię drogi (zarządcę drogi), dlatego np. wybierając drogi krajowe w mieście dla niektórych miast możemy uzyskać niepełne dane.

Drogi międzynarodowe: część dróg krajowych o przebiegu zgodnym z Umową Europejską o głównych drogach ruchu międzynarodowego (AGR) sporządzoną w Genewie dnia 15 listopada 1975 r. (Dz. U. z dnia 11 marca 1985 r.).

Drogi sieci TEN-T (Trans-European Transport Networks) – część dróg krajowych o określonym przebiegu (zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 1315/2013 z dnia 11 grudnia 2013 r. z późn. zm.),  będąca częścią transeuropejskiej sieci dróg.

Uwaga: podział na drogi międzynarodowe i sieci TEN-T dotyczy tylko dróg krajowych.
Droga krajowa albo jej odcinek może być jednocześnie drogą międzynarodową i w sieci TEN-T.

KIERUJĄCY – osoba, która kieruje pojazdem lub zespołem pojazdów.

PIESZY – osoba znajdująca się poza pojazdem na drodze; za pieszego uważa się również osobę prowadzącą, ciągnącą lub pchającą rower, motorower, motocykl, wózek dziecięcy, podręczny lub inwalidzki, osobę poruszającą się w wózku inwalidzkim, osobę poruszającą się tzw. urządzeniem transportu osobistego (hulajnoga, deskorolka, rolki, wrotki itp.), a także osobę w wieku do 10 lat kierującą rowerem pod opieką osoby dorosłej.

PASAŻER – osoba korzystająca z pojazdu, która nim nie kieruje.

POJAZD – środek transportu przeznaczony do poruszania się po drodze, maszyna lub urządzenie do tego przystosowane.

Uwaga: w bazie POBR, w zakładce „Informacja o obszarze” (zawierającej dane statystyczne), liczba pojazdów dla kategorii „Liczba zarejestrowanych pojazdów” nie jest sumą liczb pojazdów dla kategorii: „Samochody osobowe”, „Samochody ciężarowe”, „Autobusy”, „Motocykle”, „Motorowery”. „Liczba zarejestrowanych pojazdów” obejmuje (zgodnie z definicją GUS) zarejestrowane motocykle, samochody osobowe, trolejbusy, samochody ciężarowe, samochody specjalne, ciągniki samochodowe (siodłowe i balastowe) oraz ciągniki rolnicze; bez pojazdów wolnobieżnych wchodzących w skład kolejki turystycznej i pojazdów określanych jako rodzaj pojazdu: „samochodowy inny” („czterokołowce” i „czterokołowce lekkie”), a także bez motorowerów oraz pojazdów bezsilnikowych, tj. przyczep i naczep.

Na mapie interaktywnej POBR, w danych o wypadkach rozróżnia się następujące kategorie pojazdów:

• samochód osobowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą oraz ich bagażu; w kategorii tej uwzględnia się również samochody ciężarowe z tzw. kratką, mimo, że w dowodzie rejestracyjnym jest wpisany inny rodzaj pojazdu;
• samochód ciężarowy – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków; określenie to obejmuje również samochód ciężarowo-osobowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu ładunków i osób w liczbie od 4 do 9 łącznie z kierowcą; w kategorii tej stosuje się następujący podział:
  a) samochód ciężarowy dowolny – sumaryczne dane dla wszystkich rodzajów samochodów ciężarowych: samochód ciężarowy o dopuszczalnej masie całkowitej (DMC) do 3,5 t, samochód ciężarowy o DMC powyżej 3,5 t,
  b) samochód ciężarowy o DMC do 3,5 t (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.), w kategorii tej nie uwzględnia się samochodów ciężarowych z tak zwaną kratką,
  c) samochód ciężarowy o DMC powyżej 3,5 t (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.);
• autobus – pojazd samochodowy przeznaczony konstrukcyjnie do przewozu więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą; w kategorii tej uwzględnia się: autobus komunikacji publicznej czyli wykonujący powszechnie dostępny, regularny przewóz osób, tj. według rozkładu jazdy i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej oraz autobus inny (np. autobus szkolny, pracowniczy, wycieczkowy);
• motocykl – pojazd samochodowy dwukołowy, albo dwukołowy z bocznym wózkiem, albo trójkołowy o symetrycznym rozmieszczeniu kół; w kategorii tej stosuje się następujący podział:
  a) motocykl dowolny – sumaryczne dane dla wszystkich rodzajów motocykli: motocykl o poj. do 125 cm3, motocykl o poj. powyżej 125 cm3, motocykl inny,
  b) motocykl o poj. do 125 cm3 – motocykl o pojemności skokowej silnika nieprzekraczającej 125 cm3, mocy nieprzekraczającej 11 kW i stosunku mocy do masy własnej nieprzekraczającym 1 kW/kg, (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.),
  c) motocykl o poj. powyżej 125 cm3 (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.);
• motorower – pojazd dwu- lub trójkołowy zaopatrzony w silnik spalinowy o pojemności skokowej nieprzekraczającej 50 cm3 lub w silnik elektryczny o mocy nie większej niż 4 kW, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h;
• rower – pojazd o szerokości nieprzekraczającej 0,9 m poruszany siłą mięśni osoby jadącej tym pojazdem; kategoria ta obejmuje również rower wyposażony w uruchamiany naciskiem na pedały pomocniczy napęd elektryczny zasilany prądem o napięciu nie wyższym niż 48V
  o znamionowej mocy ciągłej nie większej niż 250 W, którego moc wyjściowa zmniejsza się stopniowo i spada do zera po przekroczeniu prędkości 25 km/h;
• pociąg – pojazd szynowy z napędem lub bez napędu albo skład pojazdów szynowych, który dostosowany jest do poruszania się na własnych kołach po torach kolejowych;
• tramwaj, trolejbus – wspólna kategoria dla pojazdów zasilanych energią elektryczną, gdzie:
  a) tramwaj – pojazd przeznaczony do przewozu osób lub rzeczy zasilany energią elektryczną, poruszający się po szynach na drogach publicznych,
  b) trolejbus – autobus przystosowany do zasilania energią elektryczną z sieci trakcyjnej;
• czterokołowiec – pojazd samochodowy przeznaczony do przewozu osób lub ładunków, z wyłączeniem samochodu osobowego, ciężarowego i motocykla; w kategorii tej stosuje się następujący podział:
  a) czterokołowiec – którego masa własna nie przekracza 550 kg w przypadku przewozu rzeczy i 400 kg w przypadku przewozu osób (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.),
  b) czterokołowiec lekki – czterokołowiec, którego masa własna nie przekracza 350 kg i konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 45 km/h (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 r.);
• pojazd z kierownicą po prawej stronie – pojazd samochodowy z kierownicą umieszczoną po prawej stronie (dane gromadzone przez Policję od listopada 2015 roku);
• ciągnik rolniczy / pojazd wolnobieżny – wspólna kategoria dla następujących pojazdów:
  a) ciągnik rolniczy – pojazd silnikowy, którego konstrukcja umożliwia rozwijanie prędkości nie mniejszej niż 6 km/h, skonstruowany do używania łącznie ze sprzętem do prac rolnych, leśnych lub ogrodniczych; ciągnik taki może być również przystosowany do ciągnięcia przyczep oraz do prac ziemnych,
  b) pojazd wolnobieżny – pojazd silnikowy, którego konstrukcja ogranicza prędkość jazdy do 25 km/h, z wyłączeniem ciągnika rolniczego;
• hulajnoga elektryczna – pojazd napędzany elektrycznie, dwuosiowy, z kierownicą, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego znajdującego się na tym pojeździe;
• UTO – urządzenie transportu osobistego – pojazd napędzany elektrycznie, z wyłączeniem hulajnogi elektrycznej, bez siedzenia i pedałów, konstrukcyjnie przeznaczony do poruszania się wyłącznie przez kierującego znajdującego się na tym pojeździe (np. deskorolka elektryczna, elektryczne urządzenie samopoziomujące);
• UWR – urządzenie wspomagające ruch – urządzenie lub sprzęt sportowo-rekreacyjny, przeznaczone do poruszania się osoby w pozycji stojącej, napędzane siłą mięśni (np. rolki, wrotki, deskorolka).
• inny – wspólna kategoria dla następujących pojazdów:
  a) pojazd uprzywilejowany – pojazd wysyłający sygnały świetlne w postaci niebieskich świateł błyskowych i jednocześnie sygnały dźwiękowe o zmiennym tonie, jadący z włączonymi światłami mijania lub drogowymi; określenie to obejmuje również pojazdy jadące w kolumnie, na której początku i na końcu znajdują się pojazdy uprzywilejowane wysyłające dodatkowo sygnały świetlne w postaci czerwonego światła błyskowego,
  b) pojazd przewożący materiały niebezpieczne – pojazd przewożący materiały lub przedmioty, które nie są dopuszczone albo są dopuszczone do przewozu na warunkach określonych w przepisach określonych w Umowie europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR) sporządzonej w Genewie dnia 30 września 1957 roku (Dz. U. z 2011 r. poz. 641) oraz ustawie z dnia 19 sierpnia 2011 r. o przewozie towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2011 nr 227, poz. 1361 z późn. zm.),
  c) pojazd nieustalony – pojazd, który odjechał z miejsca zdarzenia i nie udało się go ustalić,
  d) inny pojazd – pojazd, którego nie można zakwalifikować do żadnego rodzaju wymienionego wcześniej.

ALKOHOL – parametr informujący że uczestnik wypadku (kierujący, pasażer, pieszy) był pod działaniem alkoholu, określenie to obejmuje:

• stan po spożyciu alkoholu – gdy zawartość alkoholu we krwi zawiera się między 0,2 i 0,5 promila (bądź od 0,1 do 0,25 mg w 1 dm3 wydychanego powietrza),
• stan nietrzeźwości – gdy zawartość alkoholu we krwi przekracza 0,5 promila (bądź 0,25 mg w 1 dm3 wydychanego powietrza) albo prowadzi do stężenia przekraczającego tę wartość.

PRĘDKOŚĆ – parametr informujący, że kierujący nie dostosował prędkości do warunków ruchu.

UCZESTNIK WYPADKU:

• każdy kierujący pojazdem uczestniczący w wypadku (także gdy nie doznał obrażeń);
• pasażer pojazdu, jeżeli przyczynił się on do zaistnienia wypadku lub odniósł w nim obrażenia;
• pieszy, jeżeli przyczynił się on do powstania wypadku lub odniósł w nim obrażenia.

OFIARA WYPADKU – osoba (kierujący, pasażer, pieszy), która doznała obrażeń w wypadku drogowym.